Sen, choć zajmuje nam około jednej trzeciej życia, wciąż dla wielu pozostaje tajemnicą. Gdy jednak nocny odpoczynek przestaje regenerować, a poranki witają nas zmęczeniem i bólem głowy, warto przyjrzeć się bliżej jego jakości. Istotą do zrozumienia problemów ze snem jest często polisomnografia – kompleksowe badanie, które pozwala zajrzeć w głąb naszych snów i zdiagnozować potencjalne zaburzenia, z obturacyjnym bezdechem sennym na czele. To złoty standard w diagnostyce snu, otwierający drzwi do skutecznego leczenia i odzyskania energii życiowej.
Polisomnografia, często nazywana po prostu badaniem snu, to najbardziej zaawansowane i kompleksowe badanie wykorzystywane w medycynie snu. Polega na całonocnym monitorowaniu różnych parametrów fizjologicznych organizmu podczas snu. W przeciwieństwie do prostszych badań przesiewowych, polisomnografia rejestruje jednocześnie wiele sygnałów, takich jak aktywność mózgu (EEG), ruchy gałek ocznych (EOG), napięcie mięśni (EMG), czynność serca (EKG), przepływ powietrza przez drogi oddechowe, ruchy klatki piersiowej i brzucha, a także poziom nasycenia krwi tlenem (saturację).
Dzięki tak szerokiemu zakresowi zbieranych danych, specjalista jest w stanie nie tylko ocenić architekturę snu pacjenta – czyli czas trwania i proporcje poszczególnych faz snu (NREM i REM) – ale również zidentyfikować i sklasyfikować różnego rodzaju zaburzenia oddychania podczas snu, w tym najpowszechniejszy z nich – obturacyjny bezdech senny (OBS). Badanie to pozwala precyzyjnie określić liczbę i rodzaj bezdechów (całkowite zatrzymanie oddechu) oraz spłyceń oddychania (hipowentylacja) w ciągu godziny snu, co stanowi podstawę do postawienia diagnozy i wdrożenia odpowiedniego leczenia.
Skierowanie na badanie polisomnograficzne najczęściej wystawia lekarz po wnikliwym wywiadzie z pacjentem. Istnieje szereg objawów, które mogą wskazywać na zaburzenia snu i stanowić podstawę do dalszej diagnostyki. Do najczęstszych należą:
Nadmierna senność w ciągu dnia – uczucie ciągłego zmęczenia, trudności z koncentracją i nieodparta chęć drzemki, nawet w nietypowych sytuacjach (np. podczas rozmowy, w pracy).
Głośne, nieregularne chrapanie – często przerywane nagłą ciszą, która kończy się gwałtownym, głośnym wciągnięciem powietrza.
Relacje świadków – partner lub członkowie rodziny obserwują u śpiącego epizody zatrzymania oddechu.
Częste wybudzenia w nocy – nierzadko z uczuciem duszności, kołataniem serca lub potrzebą oddania moczu.
Poranne bóle głowy – tępy, uciskowy ból, który pojawia się tuż po przebudzeniu.
Problemy z pamięcią i koncentracją – wynikające z niedotlenienia mózgu i braku regenerującego snu.
Nadciśnienie tętnicze – szczególnie oporne na leczenie farmakologiczne.
Spadek libido i zaburzenia nastroju – w tym drażliwość czy objawy depresyjne.
Chrapanie samo w sobie nie jest równoznaczne z bezdechem sennym, ale jest jego najczęstszym i najbardziej charakterystycznym objawem. Jeśli chrapanie jest głośne, nieregularne i przerywane okresami ciszy, ryzyko występowania bezdechu znacząco wzrasta. Warto wiedzieć, czy poduszka pomaga na chrapanie, jednak w przypadku podejrzenia OBS, konsultacja lekarska i ewentualne badanie na bezdech senny są niezbędne do postawienia właściwej diagnozy.
Proces diagnostyczny, choć może wydawać się skomplikowany, jest dobrze zorganizowany i bezbolesny. Zazwyczaj przebiega w kilku etapach.
Skierowanie i umówienie terminu – wizyta u lekarza (rodzinnego, pulmonologa, neurologa lub laryngologa), który po zebraniu wywiadu wystawi skierowanie na badanie polisomnograficzne.
Przyjęcie do laboratorium snu – pacjent zgłasza się do placówki w godzinach wieczornych, zazwyczaj około 20:00–21:00. Należy zabrać ze sobą piżamę, przybory toaletowe i ewentualnie ulubioną poduszkę czy książkę.
Przygotowanie do badania – wykwalifikowany technik medyczny lub pielęgniarka przeprowadza krótki wywiad i przystępuje do montażu aparatury. Na głowie i twarzy pacjenta przyklejane są elektrody do monitorowania fal mózgowych, ruchów oczu i napięcia mięśni. Zakładane są również pasy na klatkę piersiową i brzuch, czujnik przepływu powietrza pod nosem (kaniula) oraz pulsoksymetr na palec. Cała procedura jest bezbolesna.
Noc pod obserwacją – pacjent kładzie się spać w jednoosobowym, wyciszonym pokoju. Przez całą noc jest obserwowany przez technika za pomocą kamery na podczerwień, a wszystkie dane z czujników są na bieżąco rejestrowane przez komputer.
Zakończenie badania – rano, po przebudzeniu (zwykle około 6:00), aparatura jest zdejmowana. Pacjent może udać się do domu.
Analiza i wynik – zarejestrowany materiał jest następnie szczegółowo analizowany przez lekarza specjalistę medycyny snu. Opis badania wraz z diagnozą jest gotowy zazwyczaj w ciągu kilku tygodni.
W laboratorium snu technik czuwa nad przebiegiem badania, dbając o komfort pacjenta i jakość sygnału. W razie potrzeby, np. odklejenia się elektrody, może wejść do pokoju, by ją poprawić. Kamera pozwala na obserwację pozycji ciała pacjenta, jego ruchów oraz ewentualnych nietypowych zachowań podczas snu, co stanowi cenne uzupełnienie danych z aparatury.
Standardem diagnostycznym jest badanie bezdechu sennego w szpitalu lub specjalistycznej pracowni snu. Zapewnia ono pełen zakres monitorowanych parametrów i nadzór personelu, co gwarantuje najwyższą jakość i wiarygodność wyniku. Alternatywą jest polisomnografia (badanie snu) w domu, czyli tzw. poligrafia. Jest to uproszczona wersja badania, która rejestruje mniej parametrów – zazwyczaj są to przepływ powietrza, chrapanie, ruchy oddechowe klatki piersiowej i brzucha, saturacja oraz tętno. Nie obejmuje ona oceny struktury snu (EEG). Badanie domowe jest wygodniejsze dla pacjenta, ale stosuje się je głównie w badaniach przesiewowych lub w diagnostyce niepowikłanego, umiarkowanego lub ciężkiego OBS. W przypadkach wątpliwych, przy podejrzeniu innych zaburzeń snu lub gdy wynik poligrafii jest niejednoznaczny, konieczne jest wykonanie pełnej polisomnografii w warunkach szpitalnych.
Aby wynik badania był jak najbardziej miarodajny, warto odpowiednio się do niego przygotować:
W dniu badania unikaj drzemek.
Ogranicz lub całkowicie zrezygnuj z napojów zawierających kofeinę (kawa, herbata, cola, napoje energetyczne) i alkohol, szczególnie w drugiej połowie dnia.
Poinformuj lekarza o wszystkich przyjmowanych lekach – niektóre z nich mogą wpływać na wynik badania.
Zjedz normalną kolację przed przyjściem do pracowni.
Weź prysznic i umyj włosy, ale nie używaj odżywek, lakierów, żeli ani balsamów do ciała – mogą utrudniać przyleganie elektrod.
Mężczyźni powinni się ogolić, co ułatwi montaż elektrod na podbródku.
Zabierz ze sobą wygodną, dwuczęściową piżamę (ułatwi to montaż aparatury).
Stworzenie sobie komfortowych warunków jest istotne, ponieważ badanie ma odzwierciedlać jak najbardziej naturalny sen. Dobre samopoczucie przekłada się na lepszy sen, a co za tym idzie, na jakość diagnostyki. Warto zadbać o warunki do efektywnego snu, podobnie jak robimy to w domu. Kluczową rolę odgrywa tu materac. Modele wykorzystujące pianki naturalne SleepMed czy zaawansowane sprężyny typu multipocket zapewniają doskonałe podparcie dla kręgosłupa. Innowacyjna regulacja twardości materaca pozwala na idealne dopasowanie do indywidualnych potrzeb, co widać w modelach takich jak materac SleepMed Premium czy materac SleepMed Premium Plus. Dla osób ceniących rozwiązania hybrydowe idealny będzie materac hybrydowy SleepMed Premium Plus lub materac hybrydowy SleepMed Hybrid Supreme. Dodatkową higienę i komfort zapewni ochraniacz na materac z bawełny.
Polisomnografia to wszechstronne narzędzie diagnostyczne. Oprócz potwierdzenia lub wykluczenia obturacyjnego bezdechu sennego (OBS) i oceny jego nasilenia, badanie to pozwala zdiagnozować m.in. centralny bezdech senny (o podłożu neurologicznym), narkolepsję, zespół niespokojnych nóg (RLS) i okresowe ruchy kończyn podczas snu (PLMS), zaburzenia zachowania w fazie snu REM oraz nietypowe zachowania podczas snu (parasomnie), takie jak lunatykowanie czy lęki nocne.
Po otrzymaniu wyniku z diagnozą obturacyjnego bezdechu sennego pacjent powinien trafić pod opiekę specjalisty. Kto leczy bezdech senny? Leczeniem OBS zajmują się najczęściej lekarze pulmonolodzy lub neurolodzy posiadający specjalizację z medycyny snu. Terapia dobierana jest indywidualnie w zależności od stopnia zaawansowania choroby. Najskuteczniejszą i najczęściej stosowaną metodą leczenia jest terapia stałym dodatnim ciśnieniem w drogach oddechowych (CPAP), polegająca na spaniu w specjalnej masce połączonej z aparatem, który delikatnie wtłacza powietrze do dróg oddechowych, zapobiegając ich zapadaniu się.
Badanie polisomnograficzne jest procedurą refundowaną przez Narodowy Fundusz Zdrowia (NFZ). Aby wykonać je bezpłatnie, konieczne jest uzyskanie skierowania od lekarza specjalisty (np. pulmonologa, neurologa, kardiologa, laryngologa), który ma podpisaną umowę z NFZ. Czas oczekiwania na badanie refundowane może być jednak długi i wynosić od kilku miesięcy do nawet ponad roku. Dla pacjentów, którzy chcą przyspieszyć diagnostykę, dostępna jest opcja wykonania badania prywatnie. Koszt pełnej, całonocnej polisomnografii w placówce komercyjnej waha się zazwyczaj od 1200 do 2500 zł, w zależności od miasta i renomy ośrodka. Cena uproszczonego badania domowego (poligrafii) jest niższa i wynosi zwykle od 400 do 800 zł. Prawidłowa diagnostyka to pierwszy i najważniejszy krok na drodze do odzyskania zdrowego, regenerującego snu i poprawy jakości życia. Jeśli obserwujesz u siebie lub swoich bliskich niepokojące objawy, nie zwlekaj – skonsultuj się z lekarzem i zapytaj, jak zbadać bezdech senny. Inwestycja w zdrowy sen to inwestycja w lepsze jutro.
O Autorze:
Zespół SleepMed to połączenie ekspertów od zdrowego snu, fizjoterapeutów oraz specjalistów od projektowania ergonomicznych rozwiązań do spania. Od ponad 20 lat wspieramy Polaków w lepszym śnie, testując i udoskonalając materace w oparciu o realne potrzeby użytkowników.
Na co dzień pomagamy dobrać materace, poduszki i akcesoria do spania tak, by wspierały prawidłowe ułożenie kręgosłupa, minimalizowały napięcia mięśniowe i poprawiały jakość nocnej regeneracji. Nasze rekomendacje opierają się na faktach, badaniach naukowych i tysiącach rozmów z osobami, które – tak jak Ty – chcą spać lepiej i żyć zdrowiej.
W SleepMed wierzymy, że dobry sen zaczyna się od świadomego wyboru.
Materace SleepMed to produkty przeznaczone do profilaktyki wad rozwojowych układu ruchowego (mięśniowo-kostnego) oraz zdrowego snu. Producent: SleepMed. Przedstawiciel i prowadzący reklamę: ABCOMFORT Sp. z o.o.
Opublikowano: 21.08.2025
